هویت جنسی Gender Identity

به احساس مردانگی یا زنانگی فرد گفته میشود. تقریبا هر کودکی از سن ۲ تا ۳ سالگی اعتقاد محکمی در مورد مذکر یا مونث  بودن خود پیدا میکند و تحت تاثیر نگرش های والدین و فرهنگ، دستگاه تناسلی خارجی کودک و عوامل ژنتیک شکل میگیرد.یعنی از مردان انتظار رفتار مردانه و از زنان انتظار رفتار زنانه میرود. به عبارتی اگر مثلاً یک دختر بچه سه ساله را با عنوان “آقا پسر” صدا بزنیم، دراکثر موارد با اعتراض او مواجه می شویم چون او دیگر در این سن خود را یک دختر می داند.

– رفتار نقش جنسی Gender role Behavior مربوط به هویت جنسی است و تا حدودی از آن مشتق میشود. در واقع هر آنچه فرد برای شناساندن خود بعنوان یک پسر یا مرد یا یک دختر یا زن میگوید یا انجام میدهد رفتار نقش جنسی است و عمدتا تحت تاثیر یادگیری و مقداری هم ژنتیک میباشد. گاهی هویت جنسی با نقش جنسی در تضاد است یعنی ممکن است فرد با همجنس همانندسازی بکند ولی در عین حال، لباس و آرایش مو یا سایر خصوصیات جنس مخالف را برگزیند. انسان اغلب رفتاری متناسب با جنسیت خود اتخاذ می کند مثلاً تفنگ بازی یا علاقه به فوتبال و ماشین اسباب بازی در پسربچه ها و خاله بازی و علاقه به عروسک در دختربچه ها. این نقش های متناسب با جنسیت تا بزرگسالی نیز در زندگی اجتماعی افراد ادامه می یابند. اگرچه طی دهه های اخیر تغییراتی جدی در کلیشه های جنسیتی در برخی جوامع ایجاد شده است ولی هنوز هم مفاهیمی مثل رفتار مردانه یا زنانه، مشاغل مردانه یا زنانه و … در زندگی اجتماعی انسان ها نقشی بسیار تعیین کننده دارند

گرایش جنسی Sexual Orientation

موضوع یا هدف تکانه های جنسی فرد است و بر سه قسم است: هموسکشوال، هتروسکشوال و بای سکشوال

رفتار جنسی  Sexual behavior

شامل تخیلات و امیال و همه رفتارهای بیان کننده نیازهای جنسی و شامل واکنش فیزیولوژیک و روانی به محرکهای درونی و بیرونی است

   سلامت جنسی بنا به تعریف سازمان جهانی بهداشت عبارت است از ” سلامت جسمانی ، روانی و اجتماعی مربوط به فعالیت جنسی ، نه صرفا” نبود بیماری ، اختلال عملکرد و یا معلولیت ” . سلامت جنسی نیازمند نگرش مثبت به این موضوع بوده و شامل بهره مندی افراد از رابطه جنسی رضایت بخش ، مطمئن، بی خطر و به دور از اجبار و خشونت است. سلامت جنسی رویکردهای مختلف زیست پزشکی ، بالینی ، آموزشی ، بهداشتی ، اخلاقی  و حقوقی دارد. همچنین سلامت جنسی موضوعاتی مانند فیریولوژی و آناتومی باروری و جنسی در انسان ، مشکلات جسمانی در زنان و مردان مربوط به رابطه جنسی، بیماری های مقاربتی و پیشگیری از آنها و رفتارهای جنسی و اختلالات جنسی زناشویی را در بر می گیرد. آموزش سلامت جنسی به تسهیل زندگی سالم جنسی برای همگان کمک می کند. مداخلات و اقدامات مربوطه در کلینیک های سلامت جنسی در جهت حفظ سلامت جنسی افراد است و در نهایت  تحقیقات سلامت و رفتارهای جنسی نیز برای تولید علوم مبتنی بر شواهد ضروری است تا افراد را در حفظ و بقای سلامت جنسی یاری کند .

   یکی از مهمترین مولفه های زندگی مشترک، ارتباط جنسی سالم و رضایت بخش زوجین است.  با توجه به اهمیت خانواده در جامعه ایرانی و نقش سلامت جنسی زوجین در تداوم و عملکرد مثبت خانواده  و پیشگیری از ایجاد مشکلات زناشویی، توجه به ارتقا سلامت جنسی در سطوح مختلف فردی و اجتماعی حائز اهمیت است. اهمیت پرداختن به موضوعاتی مانند ” آموزش سلامت جنسی به زوج های در آستانه ازدواج، آموزش پیشگیری از بیماری های مقاربتی و ایدز ، پیشگیری ، مشاوره و درمان اختلالات جنسی و ناهنجاری در رفتارهای جنسی و پیشگیری از رفتارهای پرخطر جنسی ، پیشگیری از آزار و خشونت های جنسی” امروزه بیش از پیش نمایان است.   

   باید توجه کرد که سلامت جنسی فقط منحصر به دوران باروری افراد نمی گردد، بلکه سلامت جنسی  از دوران جنینی و بدو تولد تا زمان مرگ در زنان و مردان اهمیت دارد، بنابراین در همه مراحل زندگی باید به جنبه های مختلف سلامت جنسی افراد و پیشگیری و درمان رفتارهایی که بر سلامت جنسی فرد اثرات نامطلوب دارد پرداخته شود. 

   در بزرگداشت روز جهانی سلامت جنسی، توجه به جوانان و نوجوانان نیز به عنوان گروهی که در هر جامعه ای ممکن است رفتارهایی داشته باشند که سلامت جنسی آنها را تهدید کند امری ضروری است. در جامعه ایران ، به علت اهمیت خانواده و تحکیم آن و نقش روابط جنسی سالم و رضایت بخش زوجین، اکثر آموزش ها متوجه زوجین در شرف ازدواج و یا افراد همسردار است. درحالیکه  نباید نادیده گرفت که اگرچه بر خلاف عرف و هنجارهای جامعه است ولی تحقیقات نشان داده اند که گروهی از جوانان و نوجوانان (که اقلیت قابل توجهی نیز هستند) وجود دارند که قبل از ازدواج رفتارهای جنسی پرخطر داشته و ممکن است خود و شریک آینده زندگی  خود را در معرض بیماری های مهم و خطرناک مقاربتی و تماس با ویروس اچ ای وی قرار دهند و حتی به مشکلات روحی و روانی مربوط به رفتارهای ناهنجار جنسی دچار گردند. اهمیت این موضوع وقتی بیشتر مشخص می گردد که توجه داشته باشیم دسترسی به رسانه های مختلف جهانی که رفتارهای پرخطر جنسی را ترویج می کنند درحالیکه ارزشها و باید و نباید ها را منتقل نمی کنند حتی در جامعه ما برای درصد زیادی از جوانان و نوجوانان فراهم است.  لذا آموزش این گروه از جامعه، جهت واکسینه شدن در مقابل خطرات مربوط به اینگونه ارتباطات، کسب مهارت های لازم برای امتناع از خطرات فوق و همچنین مجهز کردن مسئولین و مشاورین مدارس و والدین برای رویارویی صحیح با موضوع سلامت جنسی جوانان و نوجوانان و تربیت جنسی صحیح کودکان که با ارزشهای خانوادگی و دینی در هم آمیخته باشد، کمک  خوبی به حفظ و ارتقای سلامت جنسی این گروه خواهد کرد. باید خاطر نشان ساخت که دادن اطلاعات در خصوص موضوعات سلامت جنسی متناسب با سن جوانان و همراه با ارزشهای دینی و خانوادگی توسط والدین و مشاورین مدارس می تواند نقش بسیار مهمی در پیشگیری از خطرات مربوط به سلامت جنسی در این گروه را داشته باشد. بسیاری از والدین، مشاورین و معلمان مدارس از طرح موضوعات فوق عاجز بوده و فاقد مهارت ها و اطلاعات لازم در این خصوص هستند و گاه عکس العمل های نادرست آنان و نداشتن مهارت ارتباطی موجب می شود کودکان برای سئوالات خود به آنها مراجعه نکرده و اطلاعات فوق را به شکل اغلب ناصحیح و گمراه کننده از دوستان خود کسب کنند. اطلاعاتی که همراه با انتقال ارزشها نبوده و اثرات مخربی خواهند داشت . لذا بهتر است که والدین به معلومات و مهارت ها ی ارتباطی با فرزندانشان در خصوص سلامت جنسی مجهز شوند تا در مواقع مورد نیاز بتوانند پاسخ سئوال فرزندانشان را به نحو صحیح و اصولی همره با انتقال ارزشها داده و راه ارتباطی خود و فرزند در این خصوص را همواره باز نگه دارند که در موارد بعدی نیز فرزندان به والدین خود برای دریافت کمک و اطلاعات مراجعه کنند. البته نقش مشاورین مدارس و کتب در این خصوص نیز نباید نادیده گرفته شود. همچنین، بسیاری از باورهای غلط در خصوص موضوعات جنسی از همین دوران کودکی و نوجوانی شکل می گیرند و بر عملکرد جنسی در دوران بزرگسالی نیز تاثیر می گذارند. لذا آموزش سلامت جنسی متناسب با سن کودکان و نوجوانان و با توجه به نیازهای اطلاعاتی و مهارتی آنان به همراه ارزشها، در بهبود سلامت جنسی آنان در دورن جوانی و بزرگسالی نقش زیادی خواهد داشت .

   یکی از نگرانی هایی که وجود دارد ترس از تاثیر نامطلوب و تشویقی این نوع اطلاعات بر رفتارهای جنسی جوانان است. درحالیکه تحققیات فراوانی در این خصوص نشان داده که دادن اطلاعات به همراه تبیین ارزش ها نقش حفاظتی دارد. در واقع ندادن اطلاعاتی که آنها را از خطرات پیش روی آنان حفاظت نماید، در واقع اقدام نکردن و نشان ندادن هیچ عکس العمل در مقابل تغییرات محیطی ایجاد شده و موج تحریکات جنسی و تاثیرات منفی برخی رسانه های جهانی(اینترنت، ماهواره، بازی های کامپیوتری ، عکس ها با محتویات جنسی ) بر سلامت جنسی جوانان است . بهتر است متناسب با شرایط محیطی کنونی، برای جوانان و سلامت آنان برنامه ریزی کنیم و هر گونه مداخله و برنامه ای به همراه تحقیق و پایش برای ارزیابی اثربخشی آن طراحی گردد تا قادر شویم  موثرترین مداخلات سازگار با فرهنگ (بومی سازی شده) را اجرایی کرده و به سلامت جنسی جوانان و در نهایت نسل های بعدی کمک نماییم.