شيعه در لغت كتاب‏هايى چون «القاموس المحيط» «تاج العروس «لسان العرب»و «النهاية ابن اثير» شيعه را داراى معانى زير دانسته‏اند: 1. پيرو و ياور در اين كتب آمده است: «شيعه الرجل اى اتباعه و انصاره» شيعه كسي، يعنى پيروان و ياورانش» در قرآن كريم نيز اين واژه در اين معنا به كار رفته است ؛ چنان كه در داستان حضرت موسى(ع) میخوانيم: در فوجد فيها رجلين يقتتلان هذا من شيعته و هذا من عدوه ؛«حضرت موسى(ع) در شهر با دو نفر برخورد كرد كه با هم در نزاع بودند يكى از آن‏ها از پيروانش بود و ديگرى از دشمنان او». درباره اين معنا توجه به د و نكته ضرورت دارد: الف) لازم نيست شخصى رهبر مثبت باشد؛ براى مثال پيروان خاندان ابو سفيان «شيعه - آل ابى سفيان» خوانده میشوند. ب) كار برد اين واژه نشان دهنده شدت همبستگى ميان پيرو و رهبر است ؛ همبستگى اى كه در كاربرد واژه هايى چون «اتباع»(پيروان) ديده نمیشوند

شیعه در اصطلاح:
شيعه در اصطلاح اين واژه در ميان مسلمانان وابستگى ويژه‏اى با حضرت على(ع) پيدا كرده است ؛ وابستگى اى كه در نوشته‏اى مختلف به شكل‏هاى مختلف نمود يافته است؛ 1. شيعه به معناى دوستدار و محبّ حضرت على(ع) است. 2. شيعه يعنى كسى كه حضرت على(ع) را از عثمان برتر مى‏داند و در مقابل شيعه على(ع)، شيعه عثمان قرار دارد. 3. شيعه كسى است كه حضرت على(ع) را از عثمان و دو خليفه نخستين و همه صحابه برتر مى‏داند. 4. شيعه كسى است كه به جانشينى بلا فصل حضرت على(ع) اعتقاد دارد. شايد بتوان با توجه به فرقه‏هاى مختلف شيعه در طول تاريخ عبارت زير را بهترين تعريف براى اين واژه دانست: شيعه كسى است كه جانشينى حضرت على (ع) را از راه نصّ ثابت دانسته و حضرت على(ع) را سزاوارترين شخص براى جانشين حضرت پيامبر اكرم(ص) مى‏داند. در اين تعريف بر واژه نصّ تأكيد شده است كه نقطه افتراق شيعه و گروه‏هاى ديگر است ؛ زيرا گروه‏هاى ديگر جانشينى پيامبر اكرم(ص) را انتخابى مى‏دانند، ولى شيعه آن را به نص و بيان حضرت پيامبر اكرم(ص) منوط دانسته است
تاریخ پیدایش شیعه:
تاريخ پيدايش شيعه در زمان خود پيامبر اسلام، «شيعه علي» در ميان مردم معروف بود و پيامبر اسلام اين كلمه ها را به كار مي بردند. وقتي كه آيه هفتم و هشتم سوره البينه «إِنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ؛ جَزاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنّاتُ عَدْنٍ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا اْلأَنْهارُ خالِدينَ فيها أَبَدًا رَضِيَ اللّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ» نازل شد پيامبر خدا(ص) به علي(ع) فرمود: «يا علي! هو انت و شيعتك، تأتي انت و شيعتك يوم القيامه راضين مرضيين» يا علي اينها تو و شيعه تو هستند. تو و شيعه ات روز قيامت مي آييد در حالي كه از خدا راضي هستيد و خداوند هم از شما راضي است. اين حديث، دو بار عبارت شيعه علي را آورده است و از زبان پيامبر وارد شده است و به خاطر همين در همان زمان شيعه علي بر سر زبان ها بوده است. در حديث هاي ديگر هم همين مضمون آمده است. پس اولين بار توسط خود پيامبر، كلمه شيعه علي براي مسلمانان گفته شده است و حتي در زمان خود پيامبر اسلام كساني همچون سلمان، ابوذر، مقداد و عمار به عنوان شيعه علي معروف شده بودند پس از وفات پيامبر(ص) ابوبكر را خليفه كردند و طرفداران علي(ع) به اطاعت علي(ع) ماندند و خلافت ابوبكر را نپذيرفتند و از آن به بعد شيعه علي(ع) مشخص تر شد و پس از جنگ صفين صف شيعه و سني از هم به طور كامل جدا شد و در زمان حضرت امام صادق(ع) صف شيعه و سني به طور كامل از يكديگر متمايز شد.(براي آگاهي بيشتر مراجعه كنيد به كتاب «تاريخ پيدايش تشيع در ايران» نوشته هاي رسول جعفريان). اكثر بزرگان قريش نسبت به علي(ع) دشمني داشتند چون در جنگ ها پدران و خويشان كافر آنان به دست حضرت علي(ع) كشته شده بود و آنان كينه آن حضرت را به دل داشتند و براي همين پس از وفات پيامبر مانع خليفه شدن علي(ع) شدند و خودشان بر اوضاع و احوال مسلط شدند و هر كس هم پيرو علي(ع) شد، مورد ظلم و آزار قرار گرفت و وقتي كه معاويه سر كار آمد هر چه توانستند در حق شيعه علي(ع) ظلم كردند حتي امام حسين و همه بني هاشم را مورد ظلم قرار دادند و امام حسين(ع) و بسياري از خويشان اورا در كربلا قتل عام كردند تا نسل حضرت علي نابود شود و خلفاي عباسي هم مانند امويان تلاش كردند تا نسل علي(ع) نابود شود و به خاطر همين، شيعه علي در اقليت ماند چون شيعه بودن مساوي بود با آزار و شكنجه و قتل و غارت شدن و كمتر كسي مي توانست اين همه آزار ها و شكنجه ها را تحمل كند. به طور كلي تاريخ شيعه همراه با اين شكنجه ها و ظلم ها و قتل ها بوده است
منابع:
✍القاموس المحيط، ج 3، ص 61
✍لسان العرب، ج 7، ص258✍النهايه ابن اثير، ج 2، ص 246✍و 6. قصص(آيه): 15✍ تاريخ تشيع در ايران رسول جعفريان، ص 24 - 28. 9. همان، ص 22